Geçmiş olsun, sizde üç haftadan beri dışkı yapamama ve makattan kanama sorunları var. Muayene olduğunuz meslektaşımın size ‘gastrit’ tanısı koyması sanırım başka yakınmalarınızdan ileri olsa gerek. Haftada üç defadan seyrek dışkılama veya zorlu dışkılama olayı klasik olarak kabızlık şeklinde adlandırılır. Toplumun % 20’sine yakın bölümünde laksatif denilen dışkılamayı kolaylaştıran ilaç kullanımı görülebilmektedir. Kronik kabızlık nedeni olarak: sinirleri tutan rahatsızlıklar, uzun süren hareketsizlik, şeker hastalığı, hipotiroidi (tiroid bezinin az çalışması), gebelik, kalsiyum fazlalığı vb. çeşitli etkenler ve rahatsızlıklar vb. etkenler sayılabilir. Kabızlık yapabilen bazı ilaçlar da mevcuttur: bunlar arasında, spazm çözücüler, depresyon ilaçları, Parkinson ilaçları, demir ilaçları, kalsiyum ilaçları, morfin türevleri ve bazı tansiyon ilaçları sayılabilir. Sağlıklı veya ideal bir dışkı (gaita) kahverengi renkte, 10 ile 20 cm uzunluğunda ve fazla ıkınma gerektirmeden yada huzursuzluk yaratmadan çıkmalıdır. Dışkı (gaita) klozetin içindeki suya yavaşça düşmeli ve suya değdiğinde yavaşça dibe çökmelidir. Dışkının beraberinde az bir miktarda gaz ve koku da çıkmalıdır. Hızla dibe çöken bir dışkı, kişinin yeterince lif tüketmediğini veya liften fakir beslendiğini gösterir. Bu tür dışkı bağırsakta uzun süre beklediği için koyu renkli olur. Soluk renkli ve gri dışkı (gaita) yetersiz safra içeriğini gösterir. Safra kesesi iltihabı (kolesistit), safra kesesi taşı, Giardia adlı parazit enfeksiyonları, karaciğer iltihabı (hepatit), kronik pankreatit ve siroz durumlarında dışkı soluk ve gir renkli, adeta ‘camcı macunu’ rengini alır. Ayrıca, mide asitini azaltan ilaçlarda soluk dışkıya neden olabilirler. Dışkının sümüksü bir kıvamda olması: bağırsaklarda iltihabi bir durum olduğunu, bakteri artışını, ve gıdaya bağlı allerji yada tahammülsüzlük olduğunu gösterir. Şekerli gıdaların yoğun bir şekilde tüketilmesi bağırsaktaki bakteri sayısını arttırır, bu durum fazla tatlı, ekmek, pirinç ve süt (laktoz içerir) tüketimi ile meydana gelir. Sümüksü dışkı oluşturan bazı iltihabi bağırsak hastalıkları da vardır, bunlar: ülseratif kolit, divertikülit ve çölyak hastalığıdır. Bu hastalıklara sıklıkla makattan kanama ve ishal de eşlik edebilir. Kızartılmış ve yağlı gıdalar, çiğ sebze ve meyveler, soğuk içecekler dışkı çapında incelmeye yol açabilir. Ancak, dışkı çapının incelmesi bağırsak polipleri, bağırsak kanseri, prostat büyümesi, prostat kanseri gibi hastalıklarda da görülebilir. Kabızlık içinkan ve tiroid tetkikleri yapılır ve böylelikle iltihabi ve metabolik hastalıklar araştırılır. Ayrıca, kolorektal geçiş zamanı, anorektal fonksiyon testleri ve defekografi yapılır.
Kolorektal geçiş zamanı : gıdaların kalın bağırsakta ne hızla seyir ettiklerini anlamak için yapılır. Hastaya röntgen filminde görülebilen (radyo-opak) madde ile işaretli kapsüller yutturularak, 3 ile 7 gün arasında röntgenler çekilir ve böylelikle kapsülün hangi günde bağırsağın hangi bölümüne geldiği anlaşılır. Bu işlem sırasında hastaya liften zengin bir diyet verilir. Bu tetkik kabızlığın ne derecede şiddetli olduğunu anlaşılmasına imkan verir.
Anorektal manometri : Anal sifinkter adı verilen dışkı tutma kasının gücünü ölçme amacı ile yapılan testtir. Makat içine içi hava ile şişirilen bir balon yerleştirilir ve geriye doğru çekilerek sfinkter kasının gücü ve kasılma yeteneği ölçülür.
Balon atılım testi : Makat içine yerleştirilen ve içi değişik hacimlerde su ile doldurulan bir balonun makat dışına atılması ile gerçekleştirilir. Şayet balon 150 ml’nin altında sıvı ile şişirildiğinde dışarı atılırsa barsak fonksiyonlarında azalmaya işaret eder.
Defekografi : anorektal bölgenin dışkıyı atma kapasitesini, bozuklukları, rektal kas kontraksiyonlarını ve gevşemesini ölçmeye yarayan bir testtir. Tetkik sırasında doktor makat içine aynen dışı gibi bir macun doldurur, hasta röntgen makinesinin içine yerleştirilen bir oturak içine yerleştirilir ve bu macunu atmak için makatını sıkıp gevşetmesi istenilir. Bu macunun atılması sırasında çeşitli röntgen filmleri alınarak anorektal sorunların şiddeti anlaşılmaya çalışılır.

Makattan kanama: 1. Basur (hemoroid) : Hamilelik, sürekli kabızlık ve yanlış tuvalet alışkanlıkları nedeniyle 50 yaş civarındaki her iki kişiden birinde görülen basur veya hemoroid, makat bölgesindeki damarların genişlemesi (varisi) olarak tarif edilir. Tuvalet kağıdında, tuvaletin haznesinde veya büyük abdestinizde parlak kırmızı renkli kan ve dışkılamada ağrı olabilir. Makattan kanamanın en sık görülen nedeni hemoroiddir. 2. Makat çatlağı (fissür) : Makatta çatlak yada tıbbi ifadesi ile ‘anal fissür’ anüs (makat) bölgesini örten deride ağrı, kanama ve kaşıntıya yol açan küçük bir yırtık veya çatlaktır. 3. İltihaplı (infeksiyonlu) ishal: Ani gelişen ishal, mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, karın krampları, düşük ateş ve yorgunluk olabilir. Bu ishalin nedeni gıda zehirlenmesi olabilir. 4. Bağırsak kanseri: dışkıda kan görülmesi, bağırsak alışkanlıklarında değişiklik; bir haftadan uzun süren kabızlık, ishal ya da dışkı çapının incelmesi gibi, bağırsağın tam olarak boşalamama hissi, karın ağrıları, nedeni açıklanamayan kansızlık ve yorgunluk hissi, nedeni olmayan kilo kaybı gibi belirtiler gösterir. Makattan kanama durumunda, hastalarımızın büyük bir çoğunluğu başlıca utanma duygusu nedeniyle, ya bir yakınından bilgi almakta, ya da bir eczaneye başvurarak gelişigüzel ilaç almayı tercih etmektedirler. Bu durum, tanıda gecikmeye sebep olmakta ve altta yatan hastalığın çoğu zaman ilerlemesine neden olmaktadır. Bu nedenle makattan kanama varlığında; doğru davranış, bir Genel Cerrahi Uzmanı’na (tercihan yoğun olarak Kolorektal Cerrahi ile uğraşan bir Genel Cerrah) başvurmak olmalıdır.

Saygılarımla,

Prof. Dr. Korhan Taviloğlu
Genel Cerrahi Uzmanı